'Een klassiek beeldhouwwerk, in feite'

Sommige kunst maakt nieuwsgierig naar de kopers ervan. Deze week: de 'Kruimeldief Team' van Frank Halmans, aangeschaft door Joep van Lieshout. Tekst: Rob Gollin. Beeld: Joost van den Broek.

Het vanmiddag in ontvangst genomen object is al een kwartier uit de houten kist, als beeldend kunstenaar Joep van Lieshout (45) voor het eerst op de knop drukt. Het apparaat komt zoemend tot leven.
'Hé, hij doet het nog!'
Niet dat het een prangende kwestie was, toen hij het kunstwerk van Frank Halmans aankocht voor 'wat was het, 2500, 3000 euro'. Dat er daadwerkelijk een kleine stofzuiger in diens 'Kruimeldief Team KS 100' is gebruikt - met tussen zuigmond en handgreep een schaalmodelletje gemonteerd van een seniorenbungalow - vindt van lieshout zelfs tamelijk irrelevant.
'Het had ook een poppetje kunnen zijn'.
Hij had wel meer werk van Halmans gezien... Iets met een wasbak, een stofzuiger in de gedaante van een flat op schaal. Van dit object - gezien op Art Rotterdam, begin februari - was hem vooral de sculpturale kwaliteit opgevallen. De verhoudingen, het ritme; het geheel klopt, oogt zelfs natuurlijk. Een voorstuk, een middengedeelte, een afsluiting. Een klassiek beeldhouwwerk, in feite. Dat maar weinigen dat er in zullen zien, doet hem weinig.
'De meeste mensen hebben de ballen verstand van beeldhouwen'.
Hij ziet referenties aan zijn eigen werk: het creëren van gemeenschappen, de toepassing van architectuur, gebruiksvoorwerpen tot kunst verheffen. Maar het speelde geen rol bij de verwerving. Welke gedachte er achter schuil zou kunnen gaan, heeft hem niet beziggehouden. Zoiets kan best belangrijk zijn, vindt hij, maar er moet op z'n minst evenwicht bestaan tussen concept en sculptuur. Een kunstwerk mag nooit een illustratie zijn van een idee of filosofie. Als iemand dat dan per se kwijt moet, kan hij het beter opschrijven. Een beeld is voor hem op de eerste plaats visuele communicatie.
'Wat zegt het mij?'
De interactie met de Kruimeldief Team KS 100 blijkt veelkoppig. Van Lieshout ziet diepte, gelaagdheid. De constructie straalt in zijn ogen iets dierlijks uit, zo met die bek, romp en staart. Verder is het patina van het maakproces in orde: niet te netjes, niet te slordig. Het formaat is prettig, je kunt het makkelijk ergens op een schap zetten. Het heeft ook nog een archeologisch aspect: de kruimeldief is een typisch product uit de jaren tachtig. Huishoudelijk erfgoed. Maar de opsomming suggereert ten onrechte dat hij dit allemaal zorgvuldig heeft afgewogen. Een kunstaankoop is bij hem altijd een impuls.
'Je moet er niet zo moeilijk over doen. Geen gezeik'.
Hij koopt een handvol kunstobjecten per jaar. Het moet mooi zijn en de kunstenaar moet deugen. Niet iemand met één toevalstreffer. Met een aankoop wil hij ook talent steunen. Hij geeft er geen grote bedragen aan uit. Hij moet er tegenaan lopen. Hij gaat er niet voor op jacht.
'Geen tijd, geen zin.'
Maar mensen zouden wat hem betreft veel meer kunst moeten kopen. Voor het bedrag van de Kruimeldief Team koop je misschien 25 vierkante meter tapijt, of een setje autovelgen - hij kan nog meer behoorlijk onzinnigs verzinnen. Kunst kun je tenminste doorgeven aan de volgende generaties. Kijk maar naar de geschiedenis: van alle oude culturen - de Egyptische, de Griekse, de Romeinse, de Middeleeuwen - heeft alleen de kunst het overleefd. Hij was laatst in Georgië, in een stad waar een enorme staalfabriek uit de Sovjettijd heeft gestaan. Eén grote ruïne, inmiddels. Alles ingestort. Behalve een parkje vol met kunst: tegelwanden, beeldjes, meubels. Volledig intact. Ziedaar: kunst heeft eeuwigheidswaarde.
En kan het verrijkend zijn misschien, inzichtverschaffend?
'Inzicht heb ik zelf wel.'
Van Lieshout wil de Kruimeldief Team op termijn toevoegen aan een nog op te richten bedrijfscollectie. Eerst gaat het voor onbepaalde tijd mee naar huis. Hoe zullen de reacties van bezoekers zijn?
'Bij mij komt nooit iemand thuis'.

Rob Gollin in het Cultureel Suplement van de Volkskrant. Maart 2009.